Климаттың өзгеріп, ресурстардың түгесіліп бара жатқаны әлем халықтарын, соның ішінде бизнесті тұйыққа тіреп отыр. Көміртегі шығарындылары мен басқа да ресурстарды тиімсіз пайдалансақ, осы әрекетімізбен экожүйеге қауіп төндіреміз. Экологиялық факторларды ескермейтін компаниялардың көміртегі салығы енгізілген Еуропалық одақ сияқты нарықтарда бәсекеге қабілеттілігін жоғалту қаупі бар. Ал «жасыл» экономика табиғи ресурстарды тұрақты пайдаланып қана қоймай, жаңартылатын энергия көздерін дамытуға ықпал етеді. Осы арқылы табиғат ластануының алдын алуға болады.
Бұл бір жағынан бизнеске жаңа мүмкіндік ашады. Кәсіпкерлер өндірісте энергия мен материалдардың шығынын азайтып, «жасыл» инвестицияларға қол жеткізе алады әрі жаңа нарыққа шығуға мүмкіндік туады.
Орайы келгенде халықаралық «жасыл» технологиялар және инвестициялық жобалар орталығының басқарма төрағасы Дидар Қарымсақовпен елдің жасыл экономикаға қалай бет бұрып жатқаны жөнінде, бизнестегі сын-қатерлер турасында аз-кем пікірлестік. Бакуде климаттық өзгерістерге байланысты өткен COP29 конференциясы туралы сұрап білдік.
– COP29-да дамыған елдердің қаржылық міндеттемелерін дамушы елдердің пайдасына үш есе көбейту туралы шешім қабылданды. Осылайша, экологиялық тұрақты жобаларды іске асыру бағытында жаңа мүмкіндіктер ашылады. Қаражатты тек экономиканы декарбонизациялауға, таза технологияларды енгізуге, ауыспалы климатқа бейімделуге ғана пайдалануға болады. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев 2026 жылы Астанада өңірлік Климаттық саммит өткізу туралы ұсыныс жасады. Іс-шара біз бетпе-бет келіп отырған климаттық сын-қатерлерді Орталық Азия елдерімен бірігіп талқылауға, шешу жолдарын іздеуге жол ашады. Сонымен қоса өңірдің халықаралық климаттық келіссөздердегі позициясын нығайтуға, тұрақты жобаларды іске асыруға инвестиция тартуға мүмкіндік береді,– дейді Д.Қарымсақов.
Мамандардың пайымынша, экологиялық технологияларды енгізуде елдегі компаниялардың өз артықшылығы бар, кемшілігі де жоқ емес. Мәселен, жаңартылатын энергия көздерін (ЖЭК) дамыту арқылы 2060 жылға қарай көміртегі бейтараптығына ұмтыламыз. Елімізде күн, жел энергетикасы бағытындағы жобалар дамып келеді. Алайда екінші жағынан, «жасыл» технологияларға көшу арқылы амалсыз бірқатар қиындыққа тап келуге мәжбүрміз. Мұның ішінде мамандандырылған сынақ полигондарының аздығы, ұзақмерзімді жобаларды қаржыландыруға қаражаттың тапшылығы, таза технологияларды енгізуде бастапқы шығындардың көптігі сынды кедергілер бар.
Елімізде жаңартылатын энергия көздері секторы жедел дамып келеді. Бүгінде энергетикалық баланстағы ЖЭК үлесі 4,5%-ды құрайды. Енді осы көрсеткішті 2030 жылға қарай 15%-ға, 2050 жылға қарай 50%-ға дейін жеткізу міндеті тұр. Бұдан бөлек, Жамбыл облысындағы Қордай жел электр стансасы, Алматы облысындағы күн стансалары сияқты ірі жобалар іске асты. Еліміз Еуропалық одақтың көміртегі реттеуіне (CBAM) сәйкес келетін көміртегі салығын енгізуге дайындалып жатыр. Мұны біз елдегі компанияларды «жасыл» технологияларды енгізуге, көмірқышқыл газының шығарындыларын азайтуға ынталандыруға бағытталған қадам деп түйдік.
Елде «жасыл» технологияларды қолдаудың маңызды элементі саналатын GCIP-Kazakhstan бағдарламасының болашағы баянды. GCIP-Kazakhstan – таза технологиялар саласындағы стартаптарды қолдауға бағытталған бірегей бағдарлама, елімізді қоса алғанда 16 мемлекетті қамтитын жаһандық бастаманың бір бөлігі. Бағдарлама инновациялық «жасыл» шешімдерді әзірлейтін стартаптарды қаржыландырып, сараптама алуға, халықаралық нарықтарға шығуға көмектеседі.
– Бағдарламадан өткен жеңімпаздарға 3 млн теңгеге дейін грант беріледі. Сондай-ақ стартаптарға Global Cleantech Days, БҰҰ-ның Климаттың өзгеруі Жөніндегі Конференциясы (COP29) сияқты жаһандық іс-шараларға қатысуға міндетті түрде қолдау көрсетіледі. Бағдарламаны іске асыру аясында өткен екі жылда 200-ден астам өтінім берілді. Оның ішінде 10 стартап грант алып, бірнеше халықаралық байқаудың жеңімпазы атанды. Мысалы, Ozen-М стартапы Аустриядағы Global Cleantech Days 2024-те 2-орынға ие болды. Демек бұл – стартаптарды танытып, бүкіл әлемде инвесторлармен, серіктестермен байланыс орнатуға тамаша мүмкіндік, – деп түйіндеді Д.Қарымсақов.
GCIP-Kazakhstan бағдарламасы биыл да стартаптарға қолдау көрсету жұмыстарын үзбей жалғастырады. Оларға инновациялық экологиялық шешімдерді дамытып, өнеркәсіпке интеграциялауға ресурстар ұсынады. Жалпы, елде тұрақты дамуға сәтті көшудің барлық алғышарты жасалған. Ресурстар жеткілікті, Үкіметтің стратегиялық бастамаларымен қоса белсенді жұмыс істейтін бизнестер бар. Мұндағы негізгі фактор – тұрақты өсуді қамтамасыз ете алатын, табиғи ресурстарды сақтайтын инновациялық технологияларды, «жасыл» шешімдерді біріктіру. Осы арқылы стартаптарды қолдауға болады. GCIP-Kazakhstan бағдарламасынан бөлек, өзге де жобалар осы бағытта жақсы нәтижеге қол жеткізуде маңызды рөл атқаратыны анық. Осындай бастамалардың арқасында еліміз Орталық Азияда таза технологияларды енгізу жөніндегі көшбасшылардың біріне айналса құба-құп.
https://egemen.kz/article/381523-zhasyl-ekonomika-%E2%80%93-dganhghyrugha-dganha-mumkindik