Жасыл технологиялар және инвестициялық жобалардың халықаралық Орталығын 2022 жылы Қазақстан Республикасының Экология және табиғи ресурстар министрлігі Readiness жобасы бойынша Ұлттық Атқарушы агенттік «бағдарламалау саласындағы Қазақстанның әлеуетін одан әрі нығайту, Жасыл Климаттық Қорға (бұдан әрі – ЖКҚ) тікелей қолжетімділікті кеңейтуді институционалдық қолдау және «жасыл» қаржы жүйесін дамыту» деп белгіледі. Readiness жобасы БҰҰ жобаларға қызмет көрсету басқармасымен (UNOPS) бірлесіп жүзеге асырылуда.

Readiness жобасы елдің әлеуетін одан әрі нығайтуға және ЖКҚ-ға неғұрлым белсенді қатысу және климаттық инвестицияларды тарту үшін қолайлы жағдайлар жасауға бағытталған. Жоба өтінім берушілердің ЖКҚ-да аккредиттеу процесін тікелей қол жеткізуді табысты аяқтауын күшейтеді және осылайша ЖКҚ қаражатына қол жеткізуді ашады, сондай-ақ қолайлы институционалдық орта құру және банк секторы өкілдерінің әлеуетін арттыру арқылы Қазақстанның қаржы секторында тұрақты қаржыландыру тәжірибесін нығайтады. «Морена көлдері» мысалында климаттық өзгерістерге байланысты табиғи апаттардың мониторингі мен болжау жүйесін қарастырады.

Жасыл климаттық қор (БҚФ)

Жасыл климат қоры (ЖКҚ) — климаттың өзгеруіне қарсы күресте және оған бейімделуде елдерді қолдаудың негізгі қаржылық тетігі. 2010 жылы БҰҰ-ның Климаттың өзгеруі туралы негіздемелік конвенциясымен (БҰҰ РКИК) құрылған қор парниктік газдар шығарындыларын азайту, климаттық өзгерістерге бейімделу және тұрақты даму жобаларын қаржыландырады.

ЖКҚ қаржыландыру халықаралық және ұлттық ұйымдарды қоса алғанда, аккредиттелген ұйымдарға қолжетімді. Осыған байланысты ЖКҚ «Readiness» дайындық бағдарламасын әзірледі:

ЖКҚ төрт ауқымды бағытқа инвестиция салады:

Жасанды орта (антропогендік орта)

Адам қауіпсіздігі

Энергетика және өнеркәсіп

Жерді пайдалану

Қазақстандағы Readiness жобасы

Қазақстанда «Readiness» жобасын іске асыру елді Жасыл климаттық қор қаражатын тиімді пайдалануға дайындаудағы маңызды қадам болып табылады. Бұл Қазақстанға климат саласындағы өз мүмкіндіктерін кеңейтуге, тұрақты және инновациялық шешімдерді дамытуға, сондай-ақ климаттың өзгеруімен күресетін халықаралық қоғамдастықта өз орнын нығайтуға мүмкіндік береді. Қазақстан бай табиғи ресурстары бар ел бола отырып, экологиялық тұрақтылық мәселелеріне ерекше мән береді және климаттың өзгеруіне қарсы күрес жөнінде шұғыл шаралар қабылдау қажеттігін мойындайды.

Бағдарлама институционалдық және техникалық мүмкіндіктерді нығайтуды, сондай-ақ қаржы секторына қатысушылардың тұрақты қаржыландыру құралдары мен ESG есеп беру және әсерді бағалау құралдарын енгізу саласындағы әлеуетін арттыруды қоса алғанда, әртүрлі аспектілерді қамтиды.

Жобаның негізгі компоненттері

Үкіметтік органдар мен ЖКҚ арасындағы тиісті ынтымақтастықты қолдау үшін толық функционалды және тиімді тұрақты үйлестіру органын құру мақсатында ББҰ әлеуетін одан әрі нығайту; 

Жобаның бұл құрамдас бөлігі НУО мен көптеген мүдделі тараптар арасында жүйелі үйлестіруді қамтамасыз ететін ресми мекеме ретінде тұрақты үйлестіру-консультативтік кеңес құруды көздейді; және соңғы нормативтік және институционалдық өзгерістерді ескере отырып, оның мандаттарын, ережелері мен рәсімдерін, оның ішінде қарсылықтардың болмау рәсімін жаңартуды көздейді.

Өтініш берушілерді аккредиттеу процесін аяқтауға көмектесу үшін оларға тікелей қол жеткізуге институционалдық қолдау және олардың әлеуетін арттыру; 

ЖКҚ қаржыландыруға толық ұлттық қолжетімділікті қамтамасыз ету үшін аккредиттеуден, оның ішінде тікелей қол жеткізу субъектілерінен өту қажет. Ол үшін ЖКҚ аккредиттеу процестері мен стандарттарын түсінуді кеңейту, әлеуетті өтініш берушілердің ЖКҚ және ESS сенімгерлік стандарттарына тікелей қол жеткізуін сақтау бойынша жан-жақты талдау қажет. Осы процестерден өту тікелей қол жеткізу субъектілеріне қажетті сараптама мен әлеуетті құруда қолдау алуға, сондай-ақ ЖКҚ аккредиттеуге өтінім беруге көмектеседі. «Readiness» жобасы аясында ЖКҚ-та аккредиттеуді дайындау бойынша үш ұйымға қолдау көрсетіледі. 

ЖКҚ қаржыландыратын бағдарламаларды жоспарлауға, жасауға және іс-шараларды жүзеге асыруға жәрдемдесу үшін Орындаушы мекемелерді, азаматтық қоғам ұйымдарын және жеке сектор субъектілерін қоса алғанда, жергілікті мүдделі тараптардың әлеуетін арттыру; 

Бұл компонент климаттың өзгеруіне төзімділікті қамтамасыз ету және көмірқышқыл газы шығарындыларын азайту үшін жеті басым секторға бағытталған. Жоба компанияларға халықаралық қаржы институттарынан, соның ішінде ЖКҚ-тан несие алу құзыреттілігін арттыруға көмектеседі; және тұрақты даму жолдарына көшудегі құзыреттілігін арттырады (компанияларға декарбонизация жоспарларын жүзеге асыруға көмектеседі). Сонымен қатар, жоба өнеркәсіптік көшбасшыларды анықтайды, декарбонизация кеңселерін құру арқылы ұйымдық құрылымдарды нығайтады және корпоративтік сектор арасында декарбонизацияның озық тәжірибесін тарату механизмін жасайды.

Тұрақты қаржыландыру үшін ұлттық нормативтік-құқықтық базаны әзірлеу: тұрақты қаржыландырудың жол картасы, «жасыл» несиелер бойынша есеп беру жүйесі (мысалы, әрбір бақылау (жазба) үшін өлшенетін сипаттама немесе белгі болып табылатын «жасыл» несие атрибутын қосу) және банк секторы үшін E&S тәуекелдерді басқару жөніндегі Нұсқаулық; 

Бұл компонент қаржы саласындағы нормативтік-құқықтық базаны, атап айтқанда, ақпарат пен есептілікті ашуға қойылатын талаптарды жетілдіруге және банк секторының қолданыстағы операцияларына «жасыл» қаржыландыру мәселелерін үздік интеграциялау тұжырымдамасын әзірлеуге бағытталған.

Жобаның бұл компоненті мыналарға бағытталған: 

  • «жасыл» қаржыны дамыту үшін қолда бар кедергілерді бағалау және Қазақстанның климат және «жасыл» даму саласындағы мақсаттарына сәйкес келетін тұрақты қаржы жүйесін құру жөніндегі күш-жігерін қолдау үшін «жасыл» қаржы стратегиясының тұжырымдамасын әзірлеуде қаржы реттеушісіне қолдау көрсету,
  • тұрақты қаржыландыру құралдарын кеңірек енгізуді қолдау үшін «жасыл» қаржы бойынша сенімді есеп беру жүйесін құру.

Қаржы жүйесін орнықты даму қағидаттарына сәйкес келтіру бүкіл қаржы жүйесі шеңберіндегі іс-қимылды және банктерді, қор биржаларын, ЖРФМ және ҰБК қоса алғанда, барлық әрекет етуші тұлғалардың қатысуын талап етеді.

ЖКҚ рәсімдеріне сәйкес Елдік бағдарламаны жетілдіру және мақұлдау, сондай-ақ табиғи апаттарды болжау жүйесін талдау; 

Readiness жобасы шеңберінде климаттың өзгеруі саласындағы басым инвестициялардың нақты шеңбері және жобалар портфелі бар Елдік бағдарламаны әзірлеу, сондай-ақ қолайлы институционалдық орта құру және қаржы ұйымдарының әлеуетін арттыру жолымен Қазақстанның қаржы секторында тұрақты қаржыландыру практикасын нығайту көзделеді. Жаңартылған ел бағдарламасы елдің көзқарасындағы өзгерістерді және Экологиялық реттеу мен саясаттың күшеюін көрсетуі керек. Елдік бағдарлама және оның негізгі бағыттары да жаңартылған ОНУВ-ға сәйкес жаңартылуы тиіс.

Алдағы қауіп-қатерлердің мүмкіндігі мен күші туралы ақпарат беретін табиғи апаттарды болжау жүйесін қарастыру жоспарлануда. Зерттеулер мен бақылаулардың барлық кезеңдерінде қашықтықтан зондтау жүйелерін пайдалану апаттардың ауқымын бағалауға және болашақта маңызды және дәл басқару және дағдарысқа қарсы шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, жүйенің көмегімен басым көмекке мұқтаж нақты объектілерді, аймақтарды және халық топтарын анықтауға болады.