"Салаларға ЕҚТ енгізу және инвестициялар" Көмір рекордынан «жасыл» экономикаға бет бұру
Қазақстан экономикасында көмір әлі күнге дейін маңызды рөл атқарады, электр энергиясын өндірудің 70% - ын және энергия ресурстарын жалпы тұтынудың 57% - ын қамтамасыз етеді, бұл ретте 30 жыл ішінде табиғи газды пайдаланудың өсуі есебінен көмірдің үлесі аздап төмендеді (10%). Қазақстан қор бойынша әлемде 8-ші орын алады және көмір өндіру бойынша алғашқы он елдің қатарына кіреді, көмірдің 70% - ы ашық тәсілмен өндірілетіндіктен, оның құны әлемдегі ең төменгілердің бірі болып табылады. Біздің еліміз әлемдік көмір рекордтарымен де танымал – әлемдегі ең үлкен "Богатырь" көмір разрезі және Екібастұз ГРЭС-2 көмір электр станциясындағы әлемдегі ең биік құбыр. Қазақстанның электр энергетикасы әлемдегі ең "көмірлі" энергетиканың бірі болып табылады және көмірдің төмен құны электр энергиясының құнын және экспортқа бағдарланған өнімді, әсіресе тау-кен металлургия саласын қалыптастыруда маңызды рөл атқарады.
1-сурет - Әлем елдеріндегі көмір генерациясының үлесі (2018 ж)
Дереккөзі: Key World Energy Statistics 2020 IEA, euracoal.eu
Экономикалық артықшылықтарына қарамастан, көмірді басқа көмірсутек ресурстарымен салыстырғанда жағу қоршаған ортаға және парниктік газдар шығарындыларына неғұрлым көп әсер етуге әкеледі, сондықтан Қазақстан үшін қоршаған ортаға әсерді төмендету жөніндегі мақсаттарды және климаттық саясат жөніндегі міндеттемелерді ескере отырып, энергетика саласын жаңғырту және көмір қуатын біртіндеп ауыстыру өте маңызды.
Алайда экологиялық және климаттық мақсаттар мен Қазақстан экономикасының бәсекелестік артықшылықтарын сақтау шарттары арасындағы теңгерімді сақтау қажет. Жел және күн электр станцияларын салу құнының айтарлықтай төмендеуіне қарамастан, Қазақстан жағдайында осы экологиялық таза энергия көздері үшін елеулі дотациялар мен қолдаудың жоғары деңгейі қажеттігі сақталуда. Қазақстанның өнеркәсіптік кешені елеулі жаңғырту әлеуетін қамтиды және "жасыл" экономикаға көшу тек жел және күн электр станцияларын салуды ғана емес, сондай-ақ экологиялық таза технологияларды енгізу бағыттарын әртараптандыруды талап етеді. Қазіргі уақытта қаралып отырған Экологиялық кодекстің жобасы қоршаған ортаға әсерді елеулі қысқарту үшін кәсіпорындарда озық экологиялық таза технологияларды енгізу мақсатында өнеркәсіптің ең озық қолжетімді технологиялар (ЕҚТ) қағидаттарына көшуін болжайды.
Мысалы, Алматы ЖЭО-2-ні (510 МВт) көмірден газға ауыстыру азот оксидтерінің шығарындыларын 5 еседен астам төмендетуге, күкірт оксидтері мен қатты бөлшектердің шығарындыларын нөлге дейін қысқартуға мүмкіндік береді, бұл ретте парниктік газдар шығарындылары жылына шамамен 870 мың тонна СО2-ге төмендейді. Қазіргі уақытта Алматы ЖЭО - 3 табиғи газға көшіру және болашақта Нұр-сұлтан қаласында газ ЖЭО құрылысын салу мәселесі қарастырылуда.
Ең озық қолжетімді технологияларды енгізу және электр энергетикасы саласын жаңғырту инвестициялар тартуды және мемлекеттік қолдау мен кепілдіктер мүмкіндігін талап етеді.
Еуропалық Одақ пен Орталық Азия елдерінің су ресурстары, қоршаған орта және климаттың өзгеруі саласындағы ынтымақтастығы жөніндегі WECOOP платформасының қолдауымен Халықаралық жасыл технологиялар және инвестициялық жобалар орталығы базасында 2020 жылғы 21 қазанда өткізілетін вебинар осы мәселені талқылауға арналады. Вебинардың спикері Чех Республикасы Экология министрінің бұрынғы орынбасары Владислав Бизек болады.
Вебинар барысында ЕО елдерінің электр энергетикасындағы ЕҚТ-ға көшу жөніндегі тәжірибесі және оларға көрсетілген мемлекеттік қолдау туралы айтылады.
Қатысушылардың презентациялары:
Салаларда ЕҚТ енгізу: инвестициялар және мемлекеттік қолдау