Жиі қойылатын сұрақтар

2021 жылғы 2 қаңтардағы №400-VI ҚРЗ Экологиялық кодексінің 113-бабына сәйкес қол жетімді ең жақсы әдістер деп қоршаған ортаға теріс антропогендік әсердің алдын алуға немесе егер бұл іс жүзінде мүмкін болмаса, оны азайтуға бағытталған технологиялық стандарттар мен басқа да экологиялық жағдайларды белгілеуге негіз болу үшін олардың практикалық жарамдылығын көрсететін қызмет түрлерін дамытудың және оларды жүзеге асыру әдістерінің ең тиімді және озық сатысы түсініледі. Бұл ретте:

1) техникалар деп объектіні жобалауға, салуға, оған қызмет көрсетуге, пайдалануға, басқаруға және пайдаланудан шығаруға қолданылатын технологиялар, сол сияқты тәсілдер, әдістер, процестер, практикалар, тәсілдер мен шешімдер түсініледі;

2) егер техниканың даму деңгейі Қазақстан Республикасында осындай техниканың қолданылатынына немесе өндірілетініне қарамастан, шығындар мен пайданы назарға ала отырып және олар объект операторы үшін негізді түрде қолжетімді шамада ғана осындай техниканы өндірістің тиісті секторында экономикалық және техникалық ықтимал жағдайларда енгізуге мүмкіндік берсе, техникалар қолжетімді деп есептеледі;

3) ең үздік деп қоршаған ортаны қорғаудың бірыңғай тұтастық ретіндегі жалпы жоғары деңгейіне қол жеткізуде неғұрлым пәрменді қолжетімді техникалар түсініледі.

Ең үздік қолжетімді техникаларды қолдану қоршаған ортаның ластануын кешенді түрде болдырмауға, қоршаған ортаға теріс антропогендік әсерді азайтуға және бақылауға бағытталған.

Ең үздік қолжетімді техникалар белгілі бір кәсіпорынның қоршаған ортаға эмиссиялардың бір немесе барлық үш элементіне тигізетін техногендік әсерінің төмендеуіне әкелуі керек:

- атмосфера (шығарындылар түрінде);

- гидросфера (ағын түрінде);

- литосфера (қалдықтар түрінде);

- физикалық әсерлерді қоса алғанда (сәулелену, шу, діріл және т.б.).

- түзілген қалдықтардың мөлшерін және/немесе қауіптілік деңгейін барынша азайтатын технологияны енгізу;

- өндіріс процесінде адам мен қоршаған орта үшін ең аз дәрежеде қауіпті жабдықтар мен тауарлық-материалдық құндылықтарды пайдалану;

- өндіріс процесінде пайдаланылатын заттар мен материалдарды регенерациялау және қайта пайдалану, қалдықтарды қайталама шикізат ретінде қайта пайдалану мүмкіндігі;

- ластаушы заттар эмиссиялары көлемінің төмендеуі;

- энергияны, суды, пайдалы қазбаларды және олардың туындыларын қоса алғанда, бастапқы шикізатты тұтынуды барынша азайту;

- өндірістің энергия тиімділігін арттыру;

- жабдықты пайдалану мерзімін ұлғайту;

- өнім бірлігіне үлестік эмиссияларды төмендету;

- апаттар мен қоршаған ортаның ластану салдарының ықтималдығын азайту. Авариялық жағдайлардан кейін аумақтарды тазарту технологияларын енгізу;

- энергияны, суды, бастапқы шикізатты және қоршаған ортаға эмиссияларды ұлғайтпай өндірістік қуатты арттыру;

- қолжетімді, әзірленген және енгізуге дайын болу;

- техникалық және экономикалық тиімді болу;

- енгізу мерзімі күнтізбелік сегіз жылдан аспауға тиіс;

- әр кезеңнің нақты кезеңдері мен аяқталу мерзімдері көрсетілген енгізу жоспары болуы керек;

- қолданылатын отын мен шикізатты жеткізу, қоймалау, сондай-ақ қалдықтарды қоршаған ортаға зиян келтірмей қоймалау және кәдеге жарату тұжырымдамасының болуы;

- басқа элементке (атмосфера, гидросфера, литосфера, физикалық әсерлерді қоса алғанда) әсер етуді қысқарту есебінен қоршаған ортаның кез келген элементіне эмиссиялардың әсерін арттырмауға, не егер технология әсер етуді аударуды көздесе, қоршаған ортаға келтірілген залалдың шамасын ескеруге тиіс.

1. шығыны аз технологияларды пайдалану;

2. қаупі аз заттарды қолдану;

3. технологиялық процесте түзілетін және пайдаланылатын заттарды, сондай-ақ қалдықтарды қалпына келтіруге және рециклингке ықпал ету;

4. өнеркәсіптік деңгейде сәтті сыналған процестердің, құрылғылардың және операциялық әдістердің салыстырмалылығы;

5. ғылыми білімдегі технологиялық жетістіктер мен өзгерістер;

6. қоршаған ортаға тиісті эмиссиялардың табиғаты, әсері және көлемі;

7. жаңа және жұмыс істеп тұрған объектілер үшін пайдалануға беру күні;

8. ең үздік қолжетімді техниканы енгізу үшін қажетті мерзімдердің ұзақтығы;

9. процестерде пайдаланылатын шикізат пен ресурстардың (суды қоса алғанда) тұтыну деңгейі мен қасиеттері және энергия тиімділігі;

10. эмиссиялардың қоршаған ортаға теріс әсерінің және қоршаған орта үшін тәуекелдердің жалпы деңгейін болдырмау немесе барынша азайту қажеттілігі;

11. авариялардың алдын алу қажеттілігі және қоршаған орта үшін жағымсыз салдарларды барынша азайту қажеттілігі;

12. халықаралық ұйымдар жариялаған ақпарат;

13. Қазақстан Республикасындағы немесе одан тысқары жерлердегі екі және одан да көп объектілерде өнеркәсіптік енгізу.

Ең үздік қолжетімді техникалардың нормативтік-құқықтық негізі 2021 жылғы 2 қаңтардағы №400-VI ҚРЗ Экологиялық кодексі болып табылады, онда ең үздік қолжетімді техникалардың анықтамасы, ең үздік қолжетімді техникаларды айқындау өлшемшарттары, ең үздік қолжетімді техникалар бойынша анықтамалар мен қорытындылар ұғымы қамтылған.

Ең үздік қолжетімді техникалар бойынша анықтамалық - мүдделі тараптар арасында тиісті ақпарат алмасудың нәтижесі болып табылатын, белгілі бір қызмет түрлері үшін жасалған және эмиссиялар деңгейлерін, негізгі өндірістік қалдықтардың пайда болу, жинақталу және көмілу көлемдерін, ресурстарды тұтыну деңгейлерін және ең озық қолжетімді техникаларды қолданумен байланысты технологиялық көрсеткіштерді, сондай-ақ ЕҚТ бойынша қорытындылар немесе кез-келген перспективалы техника.

Анықтамалықтарды әзірлеу ҚР ЕКЖ ережелері негізінде және "Ең үздік қолжетімді техникалар бойынша анықтамалықтарды әзірлеу, қолдану, мониторингілеу және қайта қарау қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысына сәйкес іске асырылады, оның бекітілуі жақын арада өтеді.

Ең үздік қолжетімді техникалар қағидаттарын іске асыру жөніндегі науқан 2020 жылы өнеркәсіптің мұнай, энергетика, химия, цемент және тау-кен металлургия салаларында кешенді технологиялық аудитті ұйымдастырудан басталды. Кәсіпорындардың технологиялық мүмкіндіктерін ағымдағы бағалау, осы науқан шеңберінде озық ресурс -, энергия үнемдеуші, қалдықсыз технологияларды енгізудің орындылығы ең озық қолжетімді техникалар бойынша анықтамалықтарды әзірлеу үшін объективті негіз болады

Ең үздік қолжетімді техникаларды қолданудың барлық салалары бойынша ең үздік қолжетімді техникалар бойынша анықтамалықтарды әзірлеу 2021 жылы басталды және 2023 жылғы 1 шілдеге дейін іске асырылуы тиіс.

Ең үздік қолжетімді техникалар бойынша анықтамалықтарды әзірлеу және Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен бекіту аяқталғаннан кейін кәсіпорындар ЕҚТ-ны өндірісте қолдануды ескере отырып, КЭР-ді алатын болады. Аталған рұқсат табиғат пайдаланушының ЕҚТ енгізу және эмиссиялардың техникалық нормативтерін сақтау шартымен қоршаған ортаға эмиссияларды жүзеге асыру құқығын куәландыратын бірыңғай құжат болып табылады. Демек, өндірісте ЕҚТ қағидаттарын қолданатын кәсіпорындар аталған рұқсатты ала алады, ал ЕҚТ енгізбейтін кәсіпорындарға КЭР белгілі бір шарттармен беріледі, олардың ішіндегі ең маңыздысы қоршаған ортаға теріс әсер үшін төлемді арттыру болып табылады.

- Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі;

- Өнеркәсіп кәсіпорындары;

- "Халықаралық жасыл технологиялар және инвестициялық жобалар орталығы" КЕАҚ;

- Экологиялық бірлестіктер;

- Салалық қауымдастықтар;

- Жобалау ұйымдары;

- Мемлекеттік мекемелер;

- Ғылыми-зерттеу институттары мен жоғары оқу орындары;

- Сараптамалық топтар;

- Жұртшылық.

Анықтамалықтарды әзірлеу процесінде осындай жобаларды іске асыруда тәжірибесі бар ұлттық та, халықаралық сарапшылар да қатысады. Анықтамалықтарды әзірлеу процесіне 26 ұлттық және 14 халықаралық сарапшы қатысады. Анықтамалықтардың бекітілген құрылымдарына сәйкес сарапшылар анықтамалықтардың бөлімдерін әзірлейді.

Анықтамалықтың жобасы жазу аяқталғаннан кейін Халықаралық жасыл технологиялар және инвестициялық жобалар орталығы жанындағы ғылыми-техникалық кеңестің мүшелеріне қарауға және келісуге жіберіледі. ҒТК сараптамалық қорытындысы анықтамалықтардың алғашқы жобаларын белгіленген нысаналы көрсеткіштердің негізділігі және ғылыми техникалық жаңалықтың қоры тұрғысынан бағалауға мүмкіндік береді.

Сонымен қатар анықтамалықтардың жобаларын құрамына өнеркәсіптік қауіпсіздік, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы сарапшылар, өнеркәсіп субъектілерінің, ғылыми ұйымдардың, экологиялық қауымдастықтар мен жұртшылықтың өкілдері кіретін техникалық жұмыс топтарының мүшелері қарайды.

Ескертулер мен толықтырулар болған жағдайда сарапшы-әзірлеушілер тобы анықтамалықтарды пысықтауды жүзеге асырады, содан кейін олар қарау және келісу үшін техникалық жұмыс топтарының мүшелеріне қайта жіберіледі.

Ескертулер болмаған кезде анықтамалықтардың жобаларын қарау және келісу үшін қоршаған ортаны қорғау, индустрия және индустриялық даму; энергетика; салық және бюджет саясаты; ғылым; цифрлық даму; агроөнеркәсіптік кешен саласындағы уәкілетті мемлекеттік органдардың өкілдерінен, сондай–ақ "Атамекен" ҰКП, экологиялық қауымдастық өкілдерінен тұратын консультациялық-кеңесші орган - Ең үздік қолжетімді техникалар комитетіне жібереді. Осыған ұқсас ескертулер мен толықтырулар болған жағдайда жобалар пысықтауға қайтарылады, ал болмаған жағдайда Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен бекіту рәсімін жүргізу үшін қоршаған ортаны қорғау жөніндегі уәкілетті органға жіберіледі.

Ең үздік қолжетімді техникалар бойынша қорытындыларды Қазақстан Республикасының Үкіметі ең үздік қолжетімді техникалар жөніндегі анықтамалықтардың негізінде бекітеді. Ең үздік қолжетімді техникалар бойынша қорытындылар мынадай ережелерді қамтиды:

1) ең үздік қолжетімді техникалар бойынша қорытындылар;

2) ең үздік қолжетімді техникалардың сипаттамасы;

3) ең үздік қолжетімді техникалардың қолданылуын бағалау үшін қажетті ақпарат;

4) ең үздік қолжетімді техникаларды қолдануға байланысты эмиссиялар деңгейлері;

5) ең үздік қолжетімді техникаларды қолдануға байланысты өзге де технологиялық көрсеткіштер, оның ішінде энергетикалық, су және өзге де ресурстарды тұтыну деңгейлері;

6) ең озық қолжетімді техникаларды қолдануға байланысты мониторинг бойынша талаптар;

7) ремедиация бойынша талаптар.

Техникалық жұмыс тобының қызметіне қатысу ЕҚТ бойынша анықтамалықтардың жобалары бойынша ескертулер мен ұсыныстар шығару жолымен мүдделі тараптардың мүдделерін білдіруге мүмкіндік береді.

Оның құрамына іріктеу кандидаттардың техникалық, экономикалық, экологиялық немесе заңнамалық сараптамалық білімдері, сондай-ақ олардың біліктілік талаптарына сәйкестігі (технолог, эколог, Жылу энергетикасы, энергия тиімділігі жөніндегі маман, су ресурстары жөніндегі маман, өнеркәсіптік қауіпсіздік жөніндегі маман, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы маман, экологиялық менеджмент саласындағы маман) негізінде жүргізіледі, сондай-ақ:

- жоғары білімінің болуы;

- саладағы жұмыс тәжірибесі-кемінде 5 жыл;

- саланың технологиялық процестерін, стандарттарын және экологиялық аспектілерін білу;

- ғылыми дәрежесінің немесе бейіні бойынша доктор академиялық дәрежесінің, ғылыми атағының болуы (ЖОО және ҒЗИ өкілдері үшін);

- экологиялық жобалау және нормалау бойынша жобаларға қатысу (жобалау ұйымдарының өкілдері үшін).

Кәсіпорынның бейініне сәйкес келетін ЕҚТ бойынша анықтамалықтарды әзірлеу және келісу бойынша техникалық жұмыс топтарының қызметіне қатысу үшін сілтеме бойынша сауалнаманы толтыру талап етіледі http://ndt.igtipc.org/Account/Registred немесе төменде тіркелген нысанды толтыру және e-mail-ге жолдау арқылы сауалнама деректерін ұсыну: a.ussina@igtipc.org, Усина Әлия, моб. тел.8-701-526-01-32.

ТЖТ-ға қатысуға өтінім нысанын жүктеу