«Қазақстанда RAB реттеуді енгізу тәжірибесі»
Өтетін күні: 2020 жылғы 18 қараша
Өтетін уақыты: 15:00 – 17:00
Өтетін орны: Zoom платформасы
Қазақстанның энергетика саласының алдында қоршаған ортаға әсер ету деңгейін жаңғырту және төмендету жөніндегі аса маңызды міндет тұр. Электр желілеріндегі электр энергиясының орташа ысырабы шамамен 17% - ды құрайтынын атап өту маңызды, саланы жаңғырту мен дамытуға инвестицияларды қамтамасыз ету жолдарының бірі тариф белгілеудің жаңа қағидаттарына көшу болып табылады.
Мысалы, 1995 жылы Ұлыбританияда алғаш рет енгізілген капиталдың реттелетін базасының (Regulated Asset base) табыстылығы негізінде ынталандырушы тариф белгілеу әдісі кейіннен әлемде белсенді түрде таратыла бастады. Еуропаның көптеген елдерінің желілік компаниялары RAB-реттеу әдісін көптен бері қолданып келеді. Бірінші ағылшындар болды. Олар RAB-ны 1990 жылдардың басында қолданды. Біртіндеп Канада, АҚШ, Австралия және Батыс Еуропаның көптеген елдері тариф белгілеудің жаңа әдісіне көшті. 2002 жылдан бастап Румыния, Болгария, Польша және басқа да бірқатар мемлекеттер RAB-қа көшті.
RAB реттеу тәсілінің таралуы тариф белгілеудің ұзақ мерзімді сипаты және қызмет көрсету көлемдеріне байланыстырмай (бірақ қызметтің сапасы мен тиімділігіне байланыстыра отырып) пайданың қолданысқа енгізілген активтердің шамасына тікелей тәуелділігі қалыптасатын әдіснама қағидаты есебінен компаниялар қызметінің өсуінің болжамдылығымен және болжамдылығымен түсіндіріледі. Нәтижесінде инвестициялар үшін ынталандыру жасалады (яғни активтердің ұлғаюы) және оларды қайтару тұрақтылығының жоғары деңгейі қамтамасыз етіледі, бірақ оларды орындау қажет.
Қазақстанда 2018 жылы "Табиғи монополиялар туралы" жаңа заңның қабылдануымен электр желілік компаниялардың бір бөлігі үшін тарифтік реттеудің ынталандырушы әдісі бекітілді, қалғандары үшін шығынды әдіс қолданылады. Қазіргі уақытта таңдалған компаниялар үшін шығындар әдісінен ынталандыруға көшу жүзеге асырылуда.
Компаниялардың пайдасын есептеу кезінде ставканың деңгейі ерекше мәнге ие болады, өйткені төмендетілген кезде ол пайда мен инвестициялық белсенділіктің төмендеуіне әкелуі мүмкін. Бұл жағдайда кірістілік мөлшерлемесінің деңгейі, әдетте, желілік компания мен реттеуші арасындағы келіссөздер болып табылады. Қазақстанда пайда ставкасын есептеу жөніндегі нұсқаулыққа сәйкес мөлшерлеме капиталды (инвестицияларды) меншікті қаражатқа және қарыз қаражатқа бөле отырып, капиталдың орташа өлшемді құнының екі деңгейлі әдісінің көмегімен есептеледі.
"Табиғи монополиялар туралы" заңда тарифтің қолданылу мерзіміне (5 және одан да көп жыл) электр желілік компаниялар сәйкес келуі тиіс қызметтердің сапасы мен сенімділігінің көрсеткіштерін және қызмет тиімділігінің көрсеткіштерін енгізу көзделеді. Алайда, тарифті төмендету заңда инвестициялық бағдарлама орындалмаған және бекітілген шығындардан ауытқыған кезде ғана көзделген.
Сектор мен сегменттің міндеттерін негізге ала отырып, реттеуші мен компаниялар бағалық бақылау кезеңінің қорытындылары бойынша (орташа алғанда 5 жылды құрайтын) компаниялар қызметінің нақты сандық немесе сапалық нәтижелерін келісуге тиіс. Тиімділікті бағалау (нәтижеге қол жеткізу үшін қаражатты тиімді жұмсау бөлігінде де, сондай-ақ сектордың жұмыс істеуінің өзгеретін шарттарына сәйкес Компания қызметінің тиімді бейімделуі) нәтижелердің әрқайсысына қол жеткізуге негізделеді.
Секторды жаңғырту және жаңа технологияларды енгізу үшін ынталандырушы реттеуге көшу ғана емес, сондай-ақ шығындарды, энергия тұтынуды және эмиссиялар көлемдерін азайту жөніндегі міндеттемелермен мақсат қою өте маңызды.
Қатысушылардың презентациясы:
"Қазақстанда RAB реттеуді енгізу тәжірибесі»